Piše: Dušan Simonović
U januaru 1893. godine, oficir norveške kraljevske vojske Henrih August Angel, ponukan znatiželjom i avanturističkim duhom, sa skijama preko ramena se iz Kotora, tada pod zastavom Austrougarske, zaputio ka Cetinju. Po stupanju na Njeguše, prvu stanicu na crnogorskom tlu, pokazao je seljanima čudo neviđeno: vještinu održavanja i kretanja po snijegu.
Prozvali su ga “đavo na šticama”.
Preko Bukovice, Angel je doskijao do male crnogorske prijestonice u kojoj je njegov boravak bio itekako zapažen.
“Ima nekoliko dana da se bavi u našoj sredini g. H. Angel”, pisao je Glas Crnogorca. “Došao je iz Kotora na ližama kojima se u Norveškoj ide ili bolje reći leti po snijegu. To su metar i po dugi poplati kojima se može po najvećem snijegu, i uz brdo oditi.”
Za “liže” je Angel zainteresovao i gospodu pri cetinjskom dvoru. Ugostio ga je i sa visokim počastima uvažio i sam knjaz Nikol, koji je navodno ubrzo telegrafisao u Beč kako bi naručio skije.
Organizovana je i svojevrsna pokazna vježba: trka između skijaša i “golonogog” gardiste, o kojoj je Angel svjedočio u djelu “Kroz Crnu Goru na skijama”, natopljenom divljenjem prema “sinovima crnih planina”.
“Crnogorac je upadao u snijeg do kukova, mučno ga je bilo i gledati, a skijaš je brzo odjurio i pobjeda je lako pripala norveškom sportu.”
Ta “trka”, godinu i po prije utemeljenja Međunaronog olimpijskog komiteta u Parizu, kao da u sebi sažima nesigurnost, nezgrapnost i teškoće pionirskih koraka crnogorskog sporta. Uzgred, pokazuje i nepokolebljivi takmičarki nerv, osvjedočen još u Gorskom vijencu.
Od rađanja prvog organizovanog oblika bavljenja sportom, osnivanja Fudbalskog kluba Lovćen (1913), preko pokretanja prvog samostalnog takmičenja, lige Cetinjskog nogometnog saveza (1931) i VK Primorac (1922), sa živom aktivnošću u međunarodnom razdoblju, prvog učešća sportiste iz Crne Gore na velikoj internacionalnoj sceni – golmana Milovana Jakšića na Mundijalu u Urugvaju (1936) – pa do 4. avgusta 1946. godine, kada su se, sa grbom SFRJ na dresu, na Olimpijskim igrama u Londonu takmičili bacači koplja Dušan i Mirko Vujačić, prvi olimpijci potekli sa našeg tla, crnogorski sport i odnos društva prema njemu prošli su kroz dinamičan preobražaj.
I u narednim decenijama, mijenjali su se uslovi, infrastruktura, sportski afiniteti, nivo uspješnosti, mijenjali se nazivi, uređenja i sastav država u koje je ulazila Crna Gora. Ne i genetska i mentalitetska predodređenost njenih žitelja, onakvih kakve ih je vidio Angel, “bistre pameti, spretnih, hrabrih”, za nadmetanje sa sobom i drugima, ne i njihova sklonost i ljubav prema sportu i duboko poštovanje i usvajanje njegovih vrijednosti. Uostalom, ar nisi elementi fer-pleja, koji je ugrađen u osnove olimpijskog duha, sadržani još u znamenitom postulatu Marka Miljanova o čojstvu kao čuvanju drugog od sebe.
Utemeljen u bogatoj tradiciji crnogorskog sporta, ponosan na 27 olimpijaca iz Crne Gore koji su pod zastava FNR, SFR i SR Jugoslavije osvajali olimpijska odličja, Crnogorski olimpijski komitet se 21. maja 2006. godine, po odnavljanju državne samostalnosti, našao na početku novog poduhvata, koji je zahtijevao i posvećenost i stručnost, obiman i kompleksan radni angažman. Do tada samo republička sportska organizacija bez konkretnih ovlašćenja, utemeljena 13. decembra 1993. godine, trebalo je da u hodu usvaja znanja i iskustva, da preuzima nadležnosti i odgovornost, i razvija se u nacionalni olimpijski savez. Uz široku mrežu diplomatskih aktivnosti, usklađivanjem brzine i temeljitosti, postepeno su prelažene etape zacrtanog puta. Prijemom u okrilje Međunarodnog olimpijskog komiteta 7. jula 2007. na Generalnoj skupštini Gvatemala Sitiju, osvojen je prvi grandiozni vrh. Vremena za odmor na njemu nije bilo, jer su trajale pripreme za debitantsko učešće na najvećem svjetskom sportkom događaju.
Olimpijske igre u Pekingu 2008. bile su velika škola, maturski ispit – organizaciono, proceduralno, administrativno, takmičarski. Trenutak kad je u olimpijskom selu u kineskoj prijestonici, 7. avgusta u 7 sati popodne po lokalnom vremenu (opet simbolika broja 7, koji se najmnogoljudnijoj zemlji svijeta doživljava kao sveti i srećan), prvi put podignuta crnogorska zastava na jarbol, predstavljao je ispunjenje sna.
Još jedan, podjednako veličanstven, dosanjan je četiri godine kasnije u Londonu, zahvaljujući “zlatnim lavicama”, ženskoj rukometnoj reprezentaciji. Tih nekoliko avgustovskih dana – od dramatičnih mečeva odluke u dvorani Koper boks, preko erupcije radosti kada su naše rukometašice izašle na pobjednički podijum, do proslave sa desetinama hiljada razdraganih ljudi u Podgorici – obogatile su smislom sve ono što je zajedno rađeno godinama i decenijama unazad…
Ako začetke metaforički predstavimo slikom gardiste koji trči kroz snježni nanos, posrće, nemoćan da se takmiči sa iskusnim strancem snadbijevenim tehnološkim dostignućem dotad nepoznatim na ovom prostoru, vjerujemo da aktuelni trenutak crnogorskog sporta može da simbolizuje nastup Marije Vuković u finalu skoka u vis na Olimpijskim igrama u Tokiju 7. avgusta 2021.
Nastup koji je odisao hrabrošću, sviješću da se talentom, mentalnom snagom, kvalitetom rada, vjerom u sebe može nadomjestiti određeni manjak uslova u odnosu na najrazvijenije sportske nacije, sa čijim predstavnicima smo kadri da se mjerimo… I da se iznova i iznova dokazujemo, preskačući ljestvicu postavljenu sve više i više.
Autor je predsjednik Crnogorskog olimpijskog komiteta Dušan Simonović.
