Vidiš prijatelju, na ovom svijetu postoje dvije vrste fudbalera: oni koji čitavog života uporno trče i neuspješno se udvaraju lopti i oni drugi, kojima se sama lopta udvara.
Ultimativni test fudbalske veličine i kvaliteta u bivšoj Jugoslaviji polagao se na dva načina. Prvi je bio prijem datog igrača od strane publike na splitskom „Poljudu“. Kome su Splićani aplaudirali zbog igre, taj je bio pravi as. Drugi način se odnosio na nošenje mitskog broja 10 u Crvenoj zvezdi, pošto se iza sintagme Zvezdina desetka u ogromnoj većini slučajeva krio najbolji fudbaler one velike Juge. Dejan Savićević položio je oba testa.
Beograd, 18.04.1990.
Foto: Tomislav Mihajlović
Dejo se ozbiljnim fudbalom počeo baviti sa 15 godina, što je i po tadašnjim mjerilima bilo kasno. Smatralo se da igrač tog uzrasta ima previše propuštenih lekcija i godina fudbalskog razvoja. Ali ljudi iz tadašnjeg OFK Titograda prepoznali su nesvakidašnji talenat momka koji je već stekao reputaciju legende uličnog fudbala, nastupajući sa mnogo starijim saigračima iz titogradskog kvarta Tehnohemija. Baš tu, na ulici, Dejo je stekao najvažnija iskustva – kako fudbalska, tako i životna – izvježbao prve finte i sagradio stil po kome je kasnije postao prepoznatljiv. Često je isticao da je za njegov uspjeh, pored talenta, podjednako zaslužan njegov karakter, prožet dozom drskosti koja će mu omogućiti da na svakog protivnika ide uzdignute glave i vrelog srca.
Vrlo brzo je napredovao i dobio stipendiju FK Budućnost. Bilo je to 1983. godine, dok je Savićević još bio maloljetnik. Samo tri godine kasnije debitovao je za A selekciju Jugoslavije i postigao gol protiv Turske, prethodno izbacivši iz startne postave matičnog kluba ikonu Anta Miročevića. Dragan Džajić je odmah znao da takvog igrača mora dovesti u Zvezdu i tada su uspostavljeni inicijalni kontakti. Sezonu afirmacije Savićević je odigrao 1986/87 pod vođstvom trenera Milana Živadinovića (koji ga zove Savičević). Budućnost je bila hit šampionata, dugo vremena se nalazila među tri prvoplasirana tima na tabeli da bi na kraju zauzela respektabilno 7. mjesto. Plavo-bijeli su pobijedili Hajduk i Crvenu zvezdu u gostima a remizirali sa Partizanom. Upravo ova tri kluba, krem jugoslovenske lige, su se otimala oko Savićevića 1988.
Partizan je kao klub armije imao najjače političke veze. Hajduk je iznio najizdašniju ponudu samom igraču. Zvezda je obećavala napad na sam krov Evrope. Presudila je Dejova ljubav prema crveno-bijelim bojama. Osim toga, Savićević je ranije dao riječ funkcionerima Zvezde Nastadinu Begoviću i Milošu Slijepčeviću, a tada je još uvijek za jednog Crnogorca data riječ bila svetinja. Slučaj je dospio do Predsjedništva Jugoslavije i doveo do prave sportske rašomonijade tog ljeta.
Osveta je stigla promptno. Savićević i Darko Pančev, koji su istog dana potpisali ugovor sa Zvezdom, dobili su poziv za služenje vojnog roka. Dejo je razmješten čak u Skoplje, a jedva su izmolili kadrove JNA da mu dozvole nastupe u evropskim takmičenjima. Već na startu karijere u Zvezdi žrijeb ih je spojio sa moćnim Sakijevim Milanom. Uz strašnu holandsku trojku Gulit-Van Basten-Rajkard, italijanski klub je imao kamaru sjajnih igrača: Barezi, Tasoti, Virdis, Gali, Maldini, Anćeloti, Masaro, Donadoni… Nakon odličnih 1:1 u Milanu, gdje je Zvezda čak povela nakon Piksijeve majstorije, revanš u Beogradu 9. novembra ušao je u sportske anale. Milan je bio na koljenima, pogotkom nespremnog soldata Savićevića je gubio 1:0 i činilo se da ni Berluskonijevi milioni neće pomoći Rosonerima. A onda je pala magla, gusta i opipljiva poput smole, Piksi je kasnije pričao da je jedva vidio loptu koja mu je bila u nogama pa sudija Diter Pauli – na upadljivo insistiranje igrača Milana – prekida meč u 64. minutu igre.
Sjutradan je ponovljena utakmica, opet je bilo 1:1 i Milan je prošao dalje nakon preciznijeg izvođenja jedanaesteraca. Upućeni kažu da je Berluskoni razvio kult 9. novembra i pomenutu maglu tumačio kao znak proviđenja i posebne naklonosti Fortune. Taj dvomeč ga je uvjerio da jednog dana mora dovesti Savićevića u Milan.
Iduće sezone Zvezda je doživjela novu traumu. Briljancijama i golovima Savićevića dobijen je Keln 2:0, ali u Njemačkoj je Zvezda poražena sa 3:0. Izgledalo je da posle Stojkovićevog odlaska u Olimpik Marsej više nema realnih mogućnosti da Crvena zvezda pokuša da osvoji Kup evropskih šampiona. Drugačije su mislili Dejo, Jugović, Pančev, Prosinečki, Belodedić, Binić i drugovi.
Zvezda je te sezone preslišala Grashopers 5:2 u dvomeču, Rendžers sa 4:1, Dinamo iz Drezdena 5:1, Bajern 4:3 i napokon u finalu igranom u Bariju, na stadionu „Sveti Nikola“, upravo Piksijev Marsej na penale. Svih pet Zvezdaša su bili precizni, a Dika Stojanović je skinuo udarac Amorosa. Savićević je najviše ostao upamćen po maestralnim partijama u polufinalu sa Bajernom. Nešto ranije, protiv Glazgov Rendžersa, Dejo je zbog sitne povrede propustio meč u kom je Zvezda slavila sa 3:0. Na konstataciju novinara da ekipa može da igra i bez njega, Savićević je rekao:
-Pih, ovaj Rendžers ti je grđi no Zemun!
Kad treba da driblaš, driblaj. Nemoj da pričaš.
Mali je broj igrača iz Jugoslavije koji su bili tako kreativni dribleri i tako nadareni tehničari kao Savićević. Njegove virtuozne partije su predstavljale esenciju igre, odraz lica boginje fudbala u ogledalu. Saigrači su tvrdili da je Deju najteže od svega padao povratni pas. Njegova neiskvarena dječja želja da se nadigrava sa rivalima bila je pomiješana sa vatrenom strašću muškarca prema sferičnom objektu požude. Zato se lopta Deju uvijek radosno vraćala, dajući mu novu šansu da pokaže znanje, lucidnost i vic. Da zajedno stvaraju fudbalsku umjetnost.
„Dribling je muški princip, moć; on je najveća čar ovog fantastičnog sporta. Dribling je sredstvo pomoću koga razvaljujete protivnikovu odbranu, način na koji mu pokazujete da ste jači. Tu se vidi majstorstvo.“
Ovako je Savićević opisao svoju filozofiju. Godinu dana nakon Barija, stigla je ponuda Milana Zvezdi od 10 miliona maraka. U tom trenutku to je bio jedan od tri najskuplja transfera. Italijanski novinar Đenaro Bovolenta će ga darivati nadimkom Il Genio, Genije. Zbog sukoba sa trenerom Kapelom, Dejo neće igrati mnogo tokom debitantske sezone i nisu rijetki bili oni koju su posprdno koristili taj nadimak a samog Bovolentu su kolege peckale zbog „loše“ procjene. Da nije bilo Berluskonija, Savićevićev vijek trajanja u Milanu bi bio kratak kao pamćenje zlatne ribice. Svi znaju da je Silvio bio posebno slab na Van Bastena, Savićevića i Ševčenka. To je spasilo našeg majstora.
Mediji su ga prozivali zbog sporog savlađivanja italijanskog jezika, tvrdoglavosti i pisali su kako Dejov omiljeni sport nije fudbal već preskakanje treninga. Upravo na jednom treningu, gdje je Genije ležerno odrađivao vježbe, pozvao ga je Kapelo u stranu. Zvonimir Boban je bio tu kao prevodilac. Na Kapelovo pitanje zašto se ne trudi, Savićević mu je poručio: „Ti si obično magare i ne razumiješ se u taktiku“. Boban nije želio da prevede tako, pokušao je da izvuče stvar ali je Kapelo znao da ga ovaj psuje.
I tog puta je Berluskoni stao u odbranu svoje desetke. Bez obzira na česte svađe, Kapelo je uvijek priznavao Genijevu vještinu: „Igrao je jugoslovenskim stilom – on je zvijezda a ostali moraju da trče za njega.“
Apogej svoje karijere Savićević je dostigao u legendarnom finalu LŠ u Atini 1994. protiv Krojfove Barselone. Milan je imao sijaset problema, od suspenzija Barezija i Kostakurte, preko povreda Lentinija i Van Bastena do tadašnjeg pravila da klub može da ima svega tri stranca prijavljena za meč. Bez stubova granitne odbrane (Milan je osvojio Skudeto sa gol-razlikom 36:15 na 34 utakmice!) Kapelo odlučuje da promijeni sistem. Žargonski rečeno, dao je Kataloncima da kusaju malo svoje medicine. Prepotentni Krojf je tvrdio da nema šanse da oni izgube, da su prejaki i da Milan ne može da im parira. Dres Blaugrane nosili su jedan Romario, Gvardiola, Stoičkov i Kuman, dok je branio Andoni Zubizareta. No, Holanđanin nije računao na faktor zvani Savićević.
Danijele Masaro dvaput je tresao mrežu Barselone u prvom dijelu, jednom na Dejovu asistenciju. A onda, početkom drugog poluvremena, dešava se momenat koji sublimira svu veličinu Genija: nespretni Nadal gubi loptu koju je samo trebalo ispucati, Savićević ima otvoren put ka golu ali umjesto trka on spektakularnim lobom van linije šesnaesterca matira Zubizaretu za jedan od najljepših golova u finalima Lige šampiona.
Adrijano Galijani smatra da bi Milan odbranio titulu prvaka Evrope protiv Ajaksa da je Savićević igrao. Pošto je razmontirao Pari Sen Žermen u polufinalu, Kapelo ga nije uvrstio u sastav za finale, tvrdeći da je povrijeđen. Savićević kaže da to nije istina i zaista čudi takva borniranost jednog od najvećih fudbalskih stručnjaka ikada.
Pamte se i prepričavaju u Italiji Dejovi driblinzi i prodori (čuveni palleggio del diavolo), poker golova Bariju u gostima (opet taj stadion), partije protiv Intera, Parme, Fiorentine ili onaj projektil protiv Ternane. U zlatnoj eri Kalća, Savićević je bio jedan od najatraktivnijih veznjaka lige. Publika je čekala novi potez, novu fintu koja šalje defanzivca na travu a Genije im je to pružao na angro. Koliko samo puta bi krenuo naprijed, onda zaustavio loptu i okrenuo se, sačekao da mu priđu dva ili čak tri protivnička igrača da bi onda petom ćušnuo loptu i stuštio se prema golu. Kao tegle su padali pred Dejovim driblinzima. Imalo je u njegovim nogama onog pijanstva Preverove poezije, minucioznosti Bruneleskijevih skulptura i gracioznosti pokreta crnog pantera.
Kada je završio u Milanu, vratio se u svoju Crvenu zvezdu, iako je mogao da igra za mnogo veće pare u inostranstvu. Nije se dugo zadržao, ali to je dokaz da njegova privrženost klubu nije samo deklarativna, da njegov osjećaj pripadnosti nije skorojevićki. Igračku karijeru okončao je u bečkom Rapidu, gdje je takođe ostavio značajan trag. Nijedna od reprezentacija čiji je na neki način bio član – SFRJ, SRJ, SCG, pa zatim posebno Crna Gora i Srbija – kasnije nije imala desetku sličnog kvaliteta.
Bio je svoj kada je debitovao u ligi baš protiv Zvezde. Kada je sam preokrenuo meč sa Francuskom. Kada je završio drugi u glasanju za najboljeg fudbalera Evrope i dobio Zlatnu značku Sporta kao najbolji sportista Jugoslavije. Kada je napušavao Kapela. Kada je izluđivao driblanjem Kouta i Bergomija. Kada je matirao Zubizaretu i prekinuo mu karijeru u Barseloni. Ili ono kad je pao sa motora, svađao se sa policajcima, vodio svoj rat sa novinarima, prozivao Đorića, otjerao Kranjčara. Sve je to Dejan Savićević. Najveći kojeg je Crna Gora dala.
Vidiš prijatelju, na ovom svijetu postoje dvije vrste fudbalera: oni koji kruže oko lopte u heliocentričnom sistemu i oni koji su fudbalsko Sunce. A Genije je bio takva zvijezda.
Piše – Bogdan Varagić
